Cvijić, Jovan - PSIHIČKE OSOBINE JUŽNIH SLOVENA
sam obilazio njihove zemlje; proučavao sam ih; upoznao sam seljake i inteligenciju; živeo sam među njima; pratio njihov društveni život. Ipak je ovaj problem izuzetno težak, poneki bi rekli nesavladiv.
Verovatno je da je zadruga vrlo stara. Ona bi bila karakterističan društveni oblik Južnih Slovena u doba kada su se oni naseljavali na Balkansko poluostrvo.
Svi su se međusobno proželi i izjednačili. Opšti način mišljenja i rada, nacionalni i društveni ideal postali su im zajednički.
Demokratska su osećanja urođena narodu koji je za vreme borbi za oslobođenje imao jednostavan društveni sastav, koji je činio društvo zemljoradnika i stočara, u kome nije bilo ne samo nikakve društvene klase već i nikakve
više slojeve. I sada se oseća koliko su ti viši društveni slojevi osetljivi na rang, na društveni položaj, pa čak i na najbeznačajnije sitnice.
više slojeve. I sada se oseća koliko su ti viši društveni slojevi osetljivi na rang, na društveni položaj, pa čak i na najbeznačajnije sitnice.
Oni su jedino znali za versko osećanje i za ideju da oni čine viši društveni red. Samo su tako mogli sačuvati svoje vlastite interese i pored svojih međusobnih borbi.
Viši društveni red, osobito činovnici i deo plemstva, bili su Mlečići, a tako i neki broj trgovaca i zanatlija, naročito u severnoj
Katkad će vam reći u razgovoru, da su bugari ili raja, ali je nesumnjivo da ovi nazivi obeležavaju kod njih samo njihov društveni položaj i imaju da pokažu da su oni mučenici osuđeni na teške telesne radove. Drugi (npr.
nisu mogli protiviti, već su smatrali za korisno da prime ovo nazvanje, po kome su smatrani za bezazlene ljude, za niži društveni red, na koji su njihovi gospodari gledali sa potcenjivanjem.
To je ime, kojim se označavalo staro poromanjeno stanovništvo, potpuno izgubilo etničko značenje i postalo je nazivom za društveni red koji je smatran za niži. Mnoge karakteristične crte bugarskog mentaliteta su bez sumnje iz ovoga doba.
Postojani su i štaviše uporni u naporima. Poštuju postojeće ustanove. Srednji društveni red je vrlo prosvećen. U Hrvatskoj se s razlogom Kranjec smatra za predstavnika srednjoevropske civilizacije.
Nušić, Branislav - POKOJNIK
na katedri univerziteta, jedan otimač tuđe imovine i jedan krivokletnik; zar su to stubovi na kojima počiva taj vaš društveni poredak? I zar je onaj koji traži da mu se oteta moralna i materijalna imovina vrati, zar je to razoran elemenat?
Trebješanin, Žarko - PREDSTAVA O DETETU U SRPSKOJ KULTURI
Da bismo sagledali psihološku osnovu magijskih postupaka za plodnost, moramo pre svega upoznati društveni status nerotkinje.
Ako žena materinstvom nije sebi obezbedila povoljan društveni status, ona je kao nerotkinja odbačena, žigosana i obezvređena.
² Rođenje je nesumnjivo biološki događaj, ali u ljudskom društvu nije samo to; ono je istovremeno i društveni i religijski fenomen.
Davanje imena uvek je čin inicijacije, uvođenja pojedinca u novi društveni status. U nekih naroda stupanjem žene u brak ili mladića u doba zrelosti, oni dobijaju nova imena.
Narušavanje pravila u dojenju (vraćanje već odbijenog deteta na sisu) jeste društveni i magijski prekršaj koje mora imati kobne posledice po ovako izdvojeno i nepravilno formirano, odnosno „nečisto“ dete,
U tome je magijsko-religijska funkcija ovog rituala, dok je njegova socijalna funkcija u tome da učvrsti detetov društveni položaj, da se proširi krug ritualnih srodnika (šišani kum može biti i pripadnik druge vere).
⁸ Sve ove sinonimne reči — „nejač“, „otrok“, „roblje“, „glota“ — ukazuju na nizak društveni položaj deteta. Arhaični nazivi za dete u našem jeziku otkrivaju i prezriv stav prema njemu kao prema nekome ko je
Zajednički, opšti društveni problemi i sporovi rešavaju se na seoskim sastancima. „Rđavo bi se proveo onaj ko ne bi poslušao i izvršio zaključke
“⁴¹ Samo u izuzetnim, svečanim prilikama, kakve su izvesni društveni ili porodični praznici, deca se obuku lepo i svečano. Svakodnevno, međutim, deca nose samo košulju, gaće i prsluk.
Roditelji uče decu da poštuju ovu hijerarhiju i ne traže od svoje dece da postignu što viši društveni status, već od njih očekuju samo da ih naslede, da zauzmu položaj koji oni, roditelji, već imaju.
⁵⁰ U početku, kao sasvim malo dete ono ima relativno nizak društveni status, ali već kao dečak od svojih sedam-osam godina (negde i ranije), kada preuzme izvesne radne obaveze, stiče sve
jednom poznatom realnom društvu ne postoji takva socijalna mobilnost, tako laka i munjevita prohodnost iz nižeg u viši društveni sloj (i obrnuto) kao u družini koja igra neku agonalnu igru.
Danojlić, Milovan - NAIVNA PESMA
Vučo u nju unosi nov sadržaj, daje joj poseban pravac: kroz igru se vrši nasrtaj na društveni poredak, izvodi se neka vrsta probe za društveni prevrat.
nov sadržaj, daje joj poseban pravac: kroz igru se vrši nasrtaj na društveni poredak, izvodi se neka vrsta probe za društveni prevrat. Igra protiv krutog i besmislenog sistema odraslih dobija prevratnički prizvuk.
) II Ali društveni protest nije ni svrha ni jedini smisao poeme Pet petlića. Socijalna situacija postavljena je kao široki okvir zbivanja.
Intonirano, donekle, i kao društveni protest, ovo književno svedočanstvo, bar meni, deluje isto tako i kao prikaz čovekove zaglibljenosti na zemlji.
Skerlić, Jovan - ISTORIJA NOVE SRPSKE KNJIŽEVNOSTI
1847. krenut je društveni organ Glasnikъ Društva srbske slovesnosti, a od 1848. počeli se izdavati Izvori za novu srbsku istoriю. 1849.
Posle krimskog rata, kada se na delu videlo koliko je crvotočiv ceo stari društveni stroj i koliko stvari ima da se menja i stvara u autokratskoj, feudalnoj i birokratskoj Rusiji, preobražaj je postao
tradicije i ideje, ruši se iz temelja sve što je vezivalo za mrsku i ponižavajuću prošlost, izrađuju se novi lični i društveni ideali. Nastaju godine revolucije u duhovima i reforme u društvu.
Kapor, Momo - BELEŠKE JEDNE ANE
strani i sanjanja u bojicama i plakanja na tužnim filmovima, a u glavi: leve pritoke reke Nil, mlađevenčane planine i društveni sistemi koji su se maksimalno razvijali od rodovskog i robovlasničkog, preko feudalnog, buržoaskog do socijalističkog,
Sremac, Stevan - LIMUNACIJA U SELU
Ustalasalo se, uzavrelo je već i već se pena pokazala na površini. I ta pena, taj, tako da ga nazovem, »društveni krem« u selu, koji se grupiše polako oko Srete, — treba odsada da daje ton i impuls svima javnim poslovima.
Milanković, Milutin - KROZ CARSTVO NAUKA
svih svojih dotadašnjih povlastica ispunilo je sve nas nadom da će se preobražaj Francuske u taj novi državni oblik i društveni poredak izvršiti bez krvi i razoravanja materijalnih dobara. No, nažalost, nije bilo tako“. „Znam, milostiva gospođo“.
Vasić, Dragiša - SABRANE PRIPOVETKE
Svestan toga, ja sam se vratio iz rata kako bez ambicije da obaram društveni poredak, tako i bez one da opevam ili opisujem ono što sam, bez svoje volje i zasluge, proživeo i što se već nalazi i
Pupin, Mihajlo - Sa pašnjaka do naučenjaka
Što se tiče veštine i fizičkih napora, ovaj posao je bio vrlo lak. Ali, klima je bila rđava, a društveni život još gori. Jedini zanimljiv svet koji se tamo nalazio, bio je sahranjen na tamošnjem groblju, nekih dve stotine
A to je značilo ne samo veću platu nego i bolji društveni položaj. Više nisam bio običan radnik koji radi kao nadničar nego činovnik koji prima određenu platu.
I tek što sam prestao sa šegrtovanjem kao ”žutokljunac” i popeo se na viši društveni nivo, opet sam bio suočen sa mišićima i borbenim duhom studenata.
Petković, Novica - SLOVENSKE PČELE U GRAČANICI
Smatra se da je on dovoljan: dovoljno širok. To je, vrlo često, društveni kontekst. Ali je upravo on preuzak, čak toliko da nam ne dozvoljava da razumemo ni prirodu književnog razvoja, ni pravac
Ali zar ti ratovi nisu promenili sliku Evrope, zar oni nisu menjali države u kojima je srpski narod živeo? Menjani su i društveni sistemi, menjane su i dominantne ideologije. Književnost se menja zajedno s promenama u kulturi, jer je njen deo.
Todorović, Pera - DNEVNIK JEDNOG DOBROVOLJCA
čovek koji je iz istorije naroda pocrpao to duboko ubeđenje da se izvesni društveni prelomi neminovno moraju izvršivati krvavom međusobnom borbom, onda se njegova srdžba pretvara u tih a dubok bol i
u jednom svetu što je odigrao svoju ulogu u istoriji i preživeo ce, sazre novo mlado društvo, nov svet, tada nastaje društveni prelom, novo ce društvo rađa i njegovo je rođenje uvek praćeno krvoprolićem.
Pokažite mi u istoriji i jedan jedini veliki društveni preobražaj koji se drukčije izvršio. Dajte mi te filosofske škole, te mudrace, koji su umeli ukazati progresu drugi
na najmanju meru, jer što god je jača stranka koja pomaže da se rodi novo društvo, tim sve brži i kraći biva krvavi društveni prelom.
Leskovac, Mladen - STARIJA SRPSKA POEZIJA
toliko da je pisana po njenome metru; da ju je pak imala Jelisaveta, ćerka Jovana Muškatirovića, otkriva nam se jasnije društveni krug u kojem se ta muzičko-lirska kultura negovala i čuvala. KANT O VOSPOMINANIJI SMERTI (str. 50).
Ivić, Pavle (sa grupom autora) - Kratka istorija srpske književnosti
Sve do 15. veka jedini društveni sloj sa širim obrazovanjem bilo je sveštenstvo. U njegovim rukama nalazila se ne samo religijska književnost nego i
Pesma iz Vukove zbirke živopisna je, sintetična slika sredine u kojoj pevač stvara, prenosi i čuva celokupan društveni i moralni sistem srpske civilizacije.
Sterija je moralista, društveni kritičar i satiričar. Njegova komedija je neposredno angažovana u društvenim i kulturnim zbivanjima svog doba.
poretka, koji će se u Jugoslaviji održati pola veka i uticaće na književni razvoj znatno više no što su to mogli raniji društveni sistemi.
Ćipiko, Ivo - Pauci
Nikada još u životu nije vidio kao sada svu nevolju što je nanaša ljudima društveni način i poredak. Sjeti se namrgođena očeva lica, svojih nedovršenih nauka, tuđe volje i svega onoga što ga je kao zla
je u njihovu veselju, a ljuto bi ga boljelo kada je gledao njihova stradanja i one velike nepravde koje im nanašahu i ljudi i društveni poredak za čije se dobro oni od djetinjstva do groba trude i rade. Poznavao je prilike u gradu.
Milanković, Milutin - KROZ VASIONU I VEKOVE
Sekretar društveni čita svojim mrzovoljnim glasom dugački zapisnik prošloga skupa. Članovi Udruženja zevaju; i ja učestvujem u tome poslu.
Petrović, Rastko - PESME
akademija nauka, već znam da život postoji pre i posle društvenog morala, izvan, ispod i iznad njega, da i ono što društveni moral smatra nakaznim ulazi tako nužno u život kao pravilnost, i da i sama individualnost je izazvana od prirode kao
Đurić, Vojislav - ANTOLOGIJA NARODNIH JUNAČKIH PESAMA
Ali u svakom slučaju jedna mitologija. Dakle, ni u kojem slučaju to ne može biti takav društveni razvitak koji isključuje svaki mitološki odnos prema prirodi, svako mitologiziranje prirode, koji, dakle, od umetnika
„blagorodstvo“, koje je zajedno sa silom uslov za sticanje bogatstva, za pljačku i eksploataciju); treće, porodični i društveni odnosi tipični za život viših slojeva feudalnog društva (dobar bojni konj, oružje, lov pomoću sokola, megdani, kao
Takav postanak ne potvrđuju ni porodični i društveni odnosi na koje se Kravcov poziva. Da li su ti odnosi tipični za više slojeve društva?
Nade su zamenjivale budućnost. To su bili ideali reakcionarne vojne aristokratije, jer u prošlosti nije bilo izlaza. Društveni oblici i način života, ideali i kultura, koji su pripadali prošlosti, bili su statični i konzervativni, k njima se nije