Cvijić, Jovan - PSIHIČKE OSOBINE JUŽNIH SLOVENA
Ima, najzad, u negdašnjem novopazarskom sandžaku poislamljenih Kuča i Klimenata, doseljenih iz dolina u Prokletijama, koji govore ne samo srpski nego kadšto i arbanaški.
Ali su se u slučaju rata ostavljali ovih navika i postajali vrlo aktivni i preduzimljivi. Osim toga je veliki broj poislamljenih seljaka, protivno načelima Korana, usled svakodnevne borbe za život, dobio drukčije vaspitanje: oni su radni a kadšto
Naposletku, dva varijeteta ovoga tipa, kosovsko-metohijski i zapadnomakedonski bili su pod uticajem poislamljenih Arbanasa, naroda surovijeg i više naklonjenog pritisku i nasiljima nego Osmanlije. Uticaji moralne mimikrije.
Tvrdi se samo za jednu porodicu Stanišovce da je poreklom iz Janče u Radici, gde pored poislamljenih Mijaka ima nekoliko porodica pravoslavnih Mijaka.
U Žrnonici se jedan kraj još i sad zove Popovska mahala. Mentalitet ovih poislamljenih veoma iznenađuje: njihove žene i njihova deca još uvek dolaze i traže leka u Bigorskom manastiru.
Ali je najviše poislamljenih Srba ili Pomaka. Kao što su zemljište, klima i socijalne prilike drukčije nego u mijačkoj oblasti, tako su i ovi Srbi
U ovom je pogledu najviše učinio Sinan-paša (Sinadin) prema psihologiji poislamljenih hrišćana. Širenje islama je zahvatilo i u Sredskoj i u Siriniću donja sela, na ulazu u korutinu — što je prirodan
Ostala su čisto srpska pravoslavna samo sela Sredska i Gornje Selo: u njima nema poislamljenih. Arbanaška i muslimanska srpska sela pri ulazu u Sredsku i u Sirinić izgledaju bedna prema pravoslavnim srpskim selima.
Osim toga je izvršeno mešanje ovoga stanovništva i poislamljenih Bugara koji su zaboravili slovenski jezik. Početkom XIX veka su Turci i Tatari prevlađivali istočno od Jantre, a