Cvijić, Jovan - PSIHIČKE OSOBINE JUŽNIH SLOVENA
One su postale politički program Srbije pod vladom kneza Mihaila Obrenovića (1862—1868) koji je, oduševljavajući se južnoslovenskom idejom, bio sebi stavio u dužnost da osnuje jednu srpsko-hrvatsko-bugarsku državu (Garašaninov program).
One su kod njih poznate pod imenom „priče o Nastradin-hodži“. Ove male priče, dobro poznate južnoslovenskom folkloru, mešavina su duhovitosti, lukave oštroumnosti i gluposti, ali prva osobina prevlađuje: ona najzad pomaže
S druge strane su se poromanjeni Iliri po selima pred južnoslovenskom najezdom povukli u planine i postali stočari. Po istorijskim podacima su Maurovlasi, Morlaci, Crni Vlasi ili Crni
Jadransko je primorje jedini predeo, u kome se je zapadnjačka civilizacija mogla prilagoditi južnoslovenskom mentalitetu laganim razvitkom, koji je počeo sa slovenskom najezdom krajem VI i u VII veku.
Dalje, ovo je najviše istorijska oblast i najbogatija istorijskim ostacima i uspomenama u južnoslovenskom delu Balkanskog poluostrva.
U građanskim redovima nisam zapazio pravog častoljublja, ali često, i mnogo više no u ma kome drugom južnoslovenskom varijetetu, ima sujete koja ide do krajnosti.
Sudeći po njihovim sposobnostima izgleda da će se oni u budućem južnoslovenskom svetu najbolje snaći u oblasti materijalne kulture.
Istina su gotovo bez istorijskih uspomena, ali su potpuno zahvaćeni južnoslovenskom idejom i danas su joj potpora. Vredni, postojani, snažni i metodični, imaju smisla za organizaciju.