Cvijić, Jovan - PSIHIČKE OSOBINE JUŽNIH SLOVENA
Na „psihičkom profilu“ od Jadranskog mora do Balkana jasno se zapažaju razlike između stanovnika Boke Kotorske i Šopova u okolini Pirota i Sofije. Ali između ovih krajnjih tačaka postoji niz manje osetnih razlika, npr.
između stanovnika Boke Kotorske i crnogorskih plemena, između ovih i stanovnika Brda, Raške, Šumadije, sve do Šopova na istoku. Za izbor jednog psihičkog profila potrebna su prethodna znanja o stanovništvu raznih oblasti.
Međutim je Rista Nikolić kod ovih Šopova našao zadrugu, slavu i druge odlike srpskoga folklora. Kod Šopova je uticaj stare vizantijske civilizacije bio
Međutim je Rista Nikolić kod ovih Šopova našao zadrugu, slavu i druge odlike srpskoga folklora. Kod Šopova je uticaj stare vizantijske civilizacije bio najslabiji i zato se njihova oblast može obeležiti kao oblast najčistije
Ipak treba izuzeti krajeve oko Bregalnice i Strume, gde se uticaji stare balkanske civilizacije jače osećaju. Kod Šopova se retko nailazi na onu poslovnu delatnost i preduzimljivost drugih varijeteta centralnoga tipa.
Prestonica Bugarske je usred šopskog varijeteta. Zbog toga je u njenoj okolini izvršeno u znatnoj meri pobugarivanje Šopova, ali ih pravi Bugari, oni istočnobalkanskog tipa, ipak osećaju kao nešto drukčije od sebe.